احتمالا در اخبار با کلمه اقتصاد دانش بنیان آشنا شدهاید و معنی و مفهوم آن برایتان سوال بوده باشد. در این مقاله میخواهیم مفهوم اقتصاد دانش بنیان را خدمت شما دوستان ارائه دهیم:
اقتصاد دانش بنیان چیست؟
اقتصاد دانش بنیان(یا اقتصاد مبتنی بر دانش) یک سیستم اقتصادی است. در این سیستم تولید کالاها و خدمات، اساساً مبتنی بر فعالیتهای دانشمحور است که به پیشرفت در نوآوریهای فنی و علمی کمک میکند. وابستگی بیشتر به سرمایه انسانی و مالکیت معنوی برای منبع ایدهها، اطلاعات و شیوههای نوآورانه جز عناصر مهم اقتصاد دانش محور است.
سازمانها موظفاند از این “دانش” در تولید خود برای تحریک و تعمیق فرایند توسعه کسب و کار استفاده کنند. اتکای کمتری به نهادههای فیزیکی و منابع طبیعی وجود دارد. اقتصاد مبتنی بر دانش بر نقش حیاتی داراییهای نامشهود در محیطهای سازمانها در تسهیل رشد اقتصادی مدرن متکی است.
ویژگیهای اقتصاد دانش بنیان چیست؟
اقتصاد دانش بنیان دارای نیروی کار بسیار ماهر در محیط اقتصاد خرد و کلان است. مؤسسات و صنایع مشاغلی را ایجاد میکنند که نیازمند مهارتهای تخصصی هستند تا نیازهای بازار جهانی را برآورده سازند. دانش به عنوان یک ورودی اضافی برای کار و سرمایه در نظر گرفته میشود. اصولاً سرمایه اولیه فردی، دانش همراه با توانایی انجام کار برای ایجاد ارزش اقتصادی است.
در اقتصاد دانش بنیان مشاغل به مهارتهای فنی و مهارتهای رابطهای عالی نیاز دارند. همچنین توانایی انطباق با تغییرات برخلاف حرکت یا ساخت اشیای فیزیکی در اقتصادهای مبتنی بر تولید متعارف نیز مهم است. اقتصاد دانش بنیان در تقابل با اقتصاد کشاورزی قرار دارد که در آن فعالیت اقتصادی اولیه کشاورزی، معیشتی است که نیاز اصلی آن کار دستی است. یا اقتصاد صنعتی که دارای تولید انبوه است و در آن اکثر کارگران نسبتاً فاقد مهارت هستند.
اقتصاد دانش بنیان بر اهمیت مهارتها در اقتصاد خدماتی تاکید دارد، مرحله سوم توسعه اقتصادی که اقتصاد فراصنعتی نیز نامیده میشود. این به اقتصاد اطلاعاتی مربوط میشود که بر اهمیت اطلاعات به عنوان سرمایه غیر فیزیکی تاکید میکند. اقتصاد دیجیتال، بر درجهای که فناوری اطلاعات تجارت را تسهیل میکند تأکید دارد. برای شرکتها، مالکیت معنوی مانند اسرار تجاری، حق چاپ، و فرایندهای ثبت شده در اقتصاد دانش، ارزشمندتر از دورههای قبلی میشوند.
نظام اقتصادی که مبتنی بر دانش نباشد، غیرقابل تصور تلقی میشود. اقتصاد دانش بنیان فرآیند مصرف و فعالیتهای تولیدی را توصیف میکند که از بهکارگیری تخصص کارگران و سرمایه فکری حاصل میشود. معمولاً سطح قابلتوجهی از فعالیتهای اقتصادی فردی در اقتصادهای پیشرفته مدرن را از طریق ایجاد یک اقتصاد جهانی به هم پیوسته و پیشرفته نشان میدهد.
مؤلفههای اقتصاد دانش بنیان
در اقتصاد دانش بنیان ، عقل انسان موتور کلیدی رشد اقتصادی است. این اقتصادی است که در آن اعضا، دانش را برای تسهیل توسعه اقتصادی و اجتماعی به کار میبرند. بانک جهانی از اقتصادهای دانشی با مرتبط کردن آن با چارچوب مهمی صحبت کرده است که منطق اقتصادهای مبتنی بر سرمایه انسانی را تحلیل میکند:
نیروی کار تحصیلکرده و ماهر: استقرار یک اقتصاد قوی مبتنی بر دانش، کارگران را ملزم میکند که توانایی یادگیری مستمر و به کارگیری مهارتهای خود را برای ساختن و تمرین کارآمد دانش داشته باشند.
زیرساخت اطلاعاتی متراکم و مدرن: دسترسی آسان به منابع فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) به منظور غلبه بر سد هزینه بالای مبادلات و تسهیل اثربخشی در تعامل، انتشار و پردازش منابع اطلاعات و دانش است.
یک سیستم نوآوری موثر: سطح بالایی از نوآوری در شرکتها، صنایع و کشورها برای همگام شدن با آخرین فناوری جهانی و هوش انسانی به منظور استفاده از آن برای اقتصاد داخلی.
رژیم نهادی که از مشوقهای کارآفرینی و استفاده از دانش حمایت میکند: یک سیستم اقتصادی باید مشوقهایی را ارائه دهد تا کارآیی بهتر و تخصیص منابع، همراه با تشویق کارآفرینی را فراهم کند.
عوامل پیشرفت اقتصاد دانش بنیان
پیشرفت اقتصاد مبتنی بر دانش زمانی رخ داد که اقتصادهای جهانی تغییراتی را در تولید مادی، همراه با ایجاد مکانیسمهای غنی انجام دادند. این تغییرات در مورد نظریههای اقتصادی پس از جنگ جهانی دوم که تمایل به ادغام علم، فناوری و اقتصاد داشت بود.
برای اقتصادهای مدرن، به ویژه کشورهای توسعه یافته، اطلاعات و دانش همواره در توسعه به ویژه برای استفاده بهینه از عوامل تولید، اهمیت فراوانی یافته است. صاحبان عوامل تولید باید اطلاعات و دانش را در اختیار داشته و تسلط داشته باشند تا در طول فعالیت اقتصادی خود از آن استفاده کنند.
در اقتصاد دانش بنیان، نیروی کار متخصص به عنوان سواد کامپیوتری و آموزش دیده در مدیریت دادهها، توسعه الگوریتمها و مدلهای شبیهسازیشده، و نوآوری در فرآیندها و سیستمها مشخص میشود. مایکل پورتر، استاد مدرسه بازرگانی هاروارد، اظهار میدارد که اقتصاد امروزی بسیار پویاتر است و مفهوم متعارف مزیتهای نسبی در یک شرکت تغییر کرده است. نسبت به ایده غالب مزیتهای رقابتی که مبتنی بر «استفاده مؤثرتر از نهادهها» است، کمتر مرتبط است. به این ترتیب، مشاغل فنی STEM، از جمله دانشمندان کامپیوتر، مهندسان، شیمیدانان، زیستشناسان، ریاضیدانان و مخترعان علمی در سالهای آینده شاهد تقاضای مداوم خواهند بود.
پروفسور پورتر همچنین استدلال میکند که خوشههای با موقعیت مناسب(یعنی تمرکز جغرافیایی شرکتها و مؤسسات به هم پیوسته در یک زمینه خاص) برای اقتصادهای جهانی حیاتی است. ارتباط محلی و جهانی با صنایع مرتبط، تولیدکنندگان، و سایر نهادهایی که از نظر مهارتها به هم مرتبط هستند.
اهمیت کشورها به اقتصاد دانش بنیان
نمونههای جهانی اقتصاد دانش بنیان در میان بسیاری از موارد دیگر عبارتند از: کشورمان ایران، ایالات متحده، مهندسی هوافضا و خودرو در مونیخ آلمان؛ بیوتکنولوژی در هند؛ الکترونیک و رسانههای دیجیتال در سئول کره جنوبی؛ صنعت پتروشیمی و انرژی در برزیل. بسیاری از شهرها و مناطق دیگر سعی میکنند از الگوی توسعه دانش محور پیروی کنند. آنها قصد دارند با سرمایه گذاری در مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی، پایگاه دانش خود را افزایش دهند. تا نیروی کار ماهر را جذب کنند و جایگاه بهتری برای خود در رقابت جهانی پیدا کنند.
با این حال، با وجود ابزارهای دیجیتالی که دسترسی به دانش را آسان میکنند. تحقیقات نشان میدهد که فعالیتهای اقتصاد دانش بنیان مانند همیشه در هستههای اقتصادی سنتی متمرکز هستند. توسعه اقتصادی حال و آینده به شدت تحت سلطه فناوریها و گسترش شبکه به ویژه در زمینه کارآفرینی اجتماعی است. اقتصاد دانش بنیان شامل اقتصاد شبکه نیز میشود جایی که دانش نسبتاً بومی شده است.
نظرات کاربران