سال‌ها بود که تولید برق و داشتن یک روشنایی دائمی فکر بشر را به خود مشغول کرده بود. تلاش‌های زیادی هم برای اختراع برق توسط افراد مختلف صورت گرفت. در سال 1600 میلادی ویلیام گیلبرت تحقیقات مهمی درباره برق و الکتریسیته انجام داد.
پس از آن استفن گری و رابرت بویل نیز راه او را ادامه دادند و تحقیقات را کامل‌تر کردند. این تلاش‌ها ادامه داشت تا در اواخر قرن 19 میلادی انقلاب بزرگی در زمینه تولید برق رخ داد. در ادامه مقاله همراه ما باشید تا داستان تولید برق و اختراع لامپ‌ها را شرح دهیم.
ادیسون و اختراع برق
در سال 1816 از گاز حاصل از زغال‌سنگ به عنوان روشنایی استفاده می‌شد که بعداً چراغ‌های گازی جای آنها را گرفتند. برای تهیه این گاز، چاه‌های عمیق در سطح زمین حفر می‌کردند، گاز طبیعی را از آن استخراج می‌کردند و سپس گاز طبیعی تبدیل به روشنایی می‌شد. اما چراغ گازی بسیار گران بود و دیوارها را سیاه و کثیف می‌کرد. بوی آن نیز سبب سردرد می‌شد و خطر انفجار نیز داشت.
تا سال 1800 تنها منبع تأمین نور، شمع، چراغ نفتی و چراغ گازی بود. اما تلاش‌ها برای تولید برق ادامه داشت. تا اینکه جرقه‌های تولید برق در سال 1816 در ذهن ادیسون نقش بست. ادیسون معتقد بود که از نیروی آب می‌توان برای تولید برق استفاده کرد. زمانی که این ایده را برای دوستانش بازگو کرد، آنها تعریف کردند که فردی در ایالت کانکتیکات موفق شده از دو میله کربن الکتریسیته، قوس الکتریکی درست کند که روشنایی به وجود می‌آورد. اما نور آن بسیار تند و درخشان است و تولید جرقه می‌کند، پس خطر آتش‌سوزی نیز دارد.
ادیسون با تحقیقات بیشتر متوجه شد که او نه از باطری، بلکه از یک مولد (ژنراتور) که از آهنربا و سیم‌پیچ ساخته شده استفاده می‌کند. ادیسون به فکر رفع نقص این اختراع افتاد. پس به کارگاه خود رفت، از رشته‌های ذغالی استفاده کرد و آنها را درون یک حباب شیشه‌ای قرار داد. حالا نور حاصل بسیار درخشان بود ولی چشم را آزار نمی‌داد؛ اما بدبو و گران بود و نمی‌شد در ادارات و منازل از آن استفاده کرد.
هم‌زمان با ادیسون دانشمندان دیگری در تلاش برای تولید برق بودند. بنابراین ادیسون تصمیم گرفت زودتر از همه آنها لامپی تولید کند که هم ارزان باشد، هم تمیز و هم قادر باشد اتاق، خانه، محله و حتی یک شهر را روشن کند.
ادیسون می‌دانست که مسیر پرهزینه‌ای در پیش دارد. پس با علنی کردن ادعای خود مبنی بر تأسیس یک نیروگاه برق، سرمایه‌گذاران را به سمت خود جذب کرد و قبل از اختراع لامپ، شرکت ادیسون را تأسیس کرد.
اولین گام برای تولید برق این بود که حبابی بسازد که در وضعیت خلأ باشد و هیچ‌گونه هوایی داخل آن وجود نداشته باشد. پس شیشه‌گری ماهر استخدام کرد و خیلی زود به نتیجه دلخواه خود رسید.
قدم بعدی پیدا کردن ماده یا رشته‌ای مناسب بود که بتواند جریان الکتریسیته را به مدت طولانی از خود عبور دهد. این سخت‌ترین مرحله کار بود. او همه چیز را آزمایش می‌کرد از نخ ماهیگیری، چوب بامبو، تار عنکبوت گرفته تا موی سر خانم‌ها. اما هیچ‌کدام نتیجه مطلوب را نشان نمی‌دادند. ادیسون فکر کرد شاید فلز پلاتینیوم مناسب باشد، اما این فلز بسیار گران بود و صرفه اقتصادی نداشت.
تلاش‌ها ادامه یافت، یک سال و نیم گذشت و 3000 ماده مختلف آزمایش شد، تا اینکه بالاخره جواب پیدا شد. ادیسون متوجه شد نخ خیاطی که با رشته‌ای از ذغال پوشیده شده و حرارت لازم را دیده باشد، بهترین گزینه برای این کار است.
اولین لامپ ادیسون در 22 اکتبر 1879 روشن شد و به مدت سیزده ساعت و نیم عمر کرد. لامپ بعدی صد ساعت عمر کرد و لامپ‌های دیگر که هرکدام پیشرفت قابل توجهی داشتند. تمام محوطه آزمایشگاه را لامپ‌های ادیسون روشن کردند. هزاران نفر برای بازدید از مکانی که مثل روز روشن شده بود، می‌آمدند.
دو سال و نیم بعد یعنی در سپتامبر 1882 لامپ‌های ادیسون در بورس وال استریت که یکی از سرمایه‌گذاران او بود، روشن شد. و این تازه اول ماجرا بود. ادیسون می‌دانست که به زودی برق در سرتاسر جهان خواهد رفت و لامپ‌های او روشنی‌بخش همه شهرها خواهد شد.
تاریخچه برق در ایران
روایت‌های زیادی از تاریخ ورود برق به ایران و افراد مختلفی که احتمال دارد جزء اولین‌ها باشند، بیان شده است. در ادامه به یکی از این موارد اشاره می‌کنیم.
در سال 1284 یکی از سرمایه‌داران که احتمالاً محمد حسین امین‌الضرب بوده، مولدی خریداری کرد که با ذغال سنگ کار می‌کرد و نیروی برق تولید می‌کرد. بخشی از تهران در آن زمان توسط این مولد روشن شد.
طبق مستندات موجود، انزلی اولین شهری است که زندگی با برق را تجربه کرد. در دوره مظفرالدین شاه یک تاجر روسی برق را اولین بار وارد انزلی کرد و نخستین لامپ این شهر را روشن کرد. در اولین سال‌های ورود برق به ایران، استفاده از برق به ساعت‌هایی از شب محدود می‌شد.
در آن زمان برق نیرویی رمزآلود محسوب می‌شد که مردم از آن وحشت داشتند. کم‌کم با رواج استفاده از برق و پی بردن به فواید آن، همه مردم مشتاق داشتن برق در خانه‌ها و ادارات خود شدند.
سرانجام در مهرماه سال 1315 مؤسسه برق تهران به صورت مستقل آغاز به فعالیت کرد. این مؤسسه مسئولیت تعیین تعرفه برق و نظارت بر اجرای آن، انعقاد قراردادهای فروش جریان برق به کارخانه‌ها و مؤسسات و… را بر عهده داشت و زیر نظر شهرداری کار می‌کرد.
در سال 1316 شرکت اشکودای چکسلواکی سابق یک نیروگاه برق ۶۴۰۰ کیلوواتی در تهران حوالی میدان شهدا فعلی (ژاله سابق) راه‌اندازی کرد. این نیروگاه اکنون به موزه صنعت برق تبدیل شده است. توسعه برق‌رسانی ادامه یافت تا اواخر دهه 50 که کم‌کم شهرهای کوچک و روستاها هم به نعمت برق دست یافتند.
نظرات کاربران