اثر مداد سیاه یا ذغال بر روی کاغذ یا مقوا که سایه‌های تیره و روشن ایجاد می‌کند را سیاه قلم می‌گویند. به عبارت دیگر سیاه قلم سبکی از نقاشی است که در آن از طیف رنگی سیاه و رنگ سفید استفاده می‌شود.
ابزار مورد استفاده در این سبک نقاشی عبارتند از: مداد‌های طراحی سیاه، مداد کنته، پودر ذغال، پودر گرافیک، پودر کف دریا، محوکن، پاک‌کن خمیری، قلموی سرتخت و…
تاریخچه سیاه قلم
کاربرد سیاه قلم به سده هفتم هجری و به شروع نگارگری می‌رسد، اما به کار بردن واژه «سیاه قلم» برای این فن، از زمان استاد کمال الملک آغاز شد که برخی از شاگردان ایشان، برای کشیدن نقاشی از ذغال مل (مخلوطی از ذغال سیاه و مل) و قلمو استفاده می‌کردند.
البته در روایتی دیگر خلق نقاشی سیاه قلم به نقاش معروف محمد بن محمود شاه خیام در دوران بایسنقر میرزا، نسبت داده شده است.
ویژگی‌های هنر سیاه قلم
سیاه قلم یکی از جذاب‌ترین تکنیک‌های نقاشی است که چون فقط با رنگ سیاه سر و کار دارد، رنگ‌سازی با رنگ‌های مختلف در آن حذف می‌شود و در نتیجه نقاش فقط بر عنصر نور، سایه روشن و هاشورها تمرکز می‌کند.
احساسات درونی، چهره‌های گوناگون، مناظر زیبا، اشیاء در زوایای گوناگون با سایه و روشن‌های چشم‌نواز، طرح‌های دو بعدی و هر ایده ذهنی را می‌شود با سیاه قلم به تصویر کشید.
از طرفی یکی از ابزارهای مورد استفاده در سیاه قلم، ذغال می‌باشد. ذغال، پررنگ‌تر، ضخیم‌تر و روان‌تر از مداد است و در ایجاد طرح‌های احساسی بسیار کاربرد دارد، این امر نیز بر جذابیت این سبک نقاشی افزوده است.
مهارت و دانش مورد نیاز برای سیاه قلم
افرادی که شخصیت درون‌گرا دارند، برای آموختن این رشته هنری بسیار مناسب هستند. برای ورود به این رشته هنری نیاز به تحصیلات دانشگاهی نیست، اما داشتن بعضی توانایی‌ها در جهت پیشرفت و موفقیت بسیار مؤثر است. این توانایی‌ها عبارتند از:
– داشتن ذوق و سلیقه هنری و قوه تخیّل خوب
– داشتن علاقه و پشتکار
– داشتن ظرافت و دید هنری نسبت به اطراف
– شرکت در دوره‌های آموزشی اصولی و درست سیاه قلم
– آشنایی با ابزار طراحی و نحوه استفاده از آنها
– تمرین و تکرار بسیار برای کسب تجربه و مهارت‌های لازم
– داشتن توانایی جسمی و روحی متناسب با طراحی
– داشتن خلاقیت و ابتکار
– داشتن صبر و حوصله
فرصت‌های شغلی طراح سیاه قلم
نقاشی در افکار عمومی به عنوان یک شغل رسمی شناخته نمی‌شود ولی با کسب تجربه و مهارت کافی و برقراری ارتباط با مراکز مرتبط با این حرفه و البته با به کارگیری سلیقه و ابتکار و خلاقیت در این زمینه، می‌توان به کسب درآمد از طریق طراحی سیاه قلم رسید.
فروش نقاشی‌ها در نمایشگاه‌ها، پذیرش سفارش برای طراحی چهره، تدریس خصوصی و عمومی، فعالیت در نشریات و مطبوعات، فروش آثار ارزشمند سیاه قلم از راه برگزاری نمایشگاه مجازی و فروش تابلوها، از فرصت‌های شغلی طراحان سیاه قلم محسوب می‌شود.
یک راه دیگر کسب درآمد از این رشته هنری، ایجاد طرح‌های خلاقانه بر روی سفال، چرم، سنگ یا هر ماده دیگری که قابلیت کار بر روی آن وجود داشته باشد، و فروش آنها به علاقه‌مندان است.
میزان درآمد طراح سیاه قلم
میزان تجربه، مهارت، ذوق هنری، ظریف‌کاری، کیفیت طراحی‌ها، مسئولیت‌پذیری، شیوه تدریس، نحوه ارتباط با هنرجویان یا مشتریان علاقه‌مند به هنر، بستگی مستقیم به درآمد طراحان سیاه قلم دارد، در نتیجه مقدار مشخصی برای درآمد این گروه از هنرمندان نمی‌شود بیان کرد.
نظرات کاربران