در سالهای اخیر تجارت الکترونیک در ایران به تدریج در حال رشد بود که بیماری کرونا در سراسر دنیا شیوع پیدا کرد و نیاز به برآورده شدن احتیاجات بشر به صورت الکترونیک بیشتر از قبل نمود پیدا کرد.
از آنجا که در ایران هنوز زیرساختها جهت تجارت الکترونیک مناسب نبود، چالشهای بسیاری در این زمینه به وجود آمد که در ادامه به بیان موانع و راهکارهای برطرف کردن آنها میپردازیم.
تجارت الکترونیک چیست
با پیدایش اینترنت، راههای نوینی برای نشر و تبادل اطلاعات به دست آمد که منجر به دگرگونی در بنیادهای اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی جوامع گردید. در عرصه اقتصادی نیز، اقتصاد مبتنی بر اینترنت جایگزین اقتصاد سنتی گشت که با بهرهگیری خردمندانه میتوان از مزایای آن سود برد.
در تجارت الکترونیک، تمام فعالیتها به صورت الکترونیکی است؛ خرید و فروش یا تبادل محصولات و ارائه خدمات؛ به عبارت دیگر، یافتن منابع، ارزیابی، مذاکره، سفارش، تحویل، پرداخت و ارائه خدمات پشتیبانی از طریق اینترنت و شبکههای رایانهای انجام میشود.
تجارت الکترونیک شامل خرید و فروش فیزیکی یا غیرفیزیکی، خرد یا عمده، ارائه مشاورههای حقوقی یا پزشکی، برگزاری مناقصهها و مزایدهها، خرید و فروش اطلاعات و… میشود.
تجارت الکترونیک در ایران
در ایران اگرچه استفاده از اینترنت در عرصه اقتصادی رو به رشد و گسترش است؛ اما موانعی مثل فقدان قوانین امنیتی، گمرکی، مالیاتی در مورد تجارت الکترونیک، برخورد نامناسب برخی تجار، واحدهای صنفی توزیع کالاها و مشتریان با پدیده تجارت الکترونیک و… موانعی در راه رشد آن به وجود آورده که در ادامه به بیان آنها میپردازیم.
چالشهای تجارت الکترونیک در ایران
در ایران، خرید و فروش نقدی مقبولتر از خرید و فروش با استفاده از کارت اعتباری و اینترنت است. دلیل این مسأله میتواند به عدم آگاهی در مورد شیوه استفاده از کارتهای اعتباری یا استفاده از رایانه یا عدم اعتماد مردم به تراکنشهای الکترونیکی برگردد.
درصد بالایی از مردم با نحوه کار با رایانه آشنا نیستند. عده زیادی از فواید تجارت الکترونیک و از نحوه انجام معاملات الکترونیکی آگاه نیستند. اینترنت آنقدر که برای سرگرمی و بازی استفاده میشود، در داد و ستد و کسب آگاهیهای لازم در زمینههای مختلف اقتصادی به کار نمیرود.
گسترش تجارت الکترونیک نیاز به وضع قوانین مناسب دارد تا اطلاعات شخصی و مالی افراد و شرکتها را هنگام تبادلات مالی در امنیت و حفاظت کامل قرار دهد.
همچنین قوانین حقوقی، مالیات و گمرک نیز نیاز به بنیانی قوی و محکم دارند تا بتوانند اعتماد افراد و شرکتها را جلب کنند تا مطمئن شوند در صورت بروز جرائم الکترونیکی، از قوانین حمایتی در این زمینه برخوردار خواهند شد.
از طرف دیگر، گسترش تجارت الکترونیک نیاز به آمادگیهای فنی در فراهم آوردن زمینه دسترسی آسان، باکیفیت و ارزان به اینترنت دارد.
در ایران هنوز چالشهای زیادی در زیرساختهای مخابراتی، زیرساختهای تجارت الکترونیک، هماهنگی دستگاههای ذیربط و اجرایی شدن برنامه جامع توسعه تجارت الکترونیک وجود دارد.
وجود این ضعفها، رغبت کاربران را برای انجام تبادلات تجاری الکترونیکی به شدت کاهش میدهد.
به طور خلاصه میتوان چالشهای تجارت الکترونیک در ایران را در این موارد خلاصه کرد:
– فقدان آگاهی در زمینه تجارت الکترونیک
– فقدان آموزش و آگاهی در زمینه IT
– فقدان زمینههای قانونی و حقوقی لازم جهت تجارت الکترونیک
– ضعف بسترها و تجهیزات ارتباطی و شبکهای برای دسترسی آسان و سریع به اینترنت
– محدودیت خطوط ارتباطی
– محدودیت سرعت
– تحمیل هزینههای زیاد مالی و زمانی به شرکتها
– عدم پشتیبانی شرکتهای تجاری فعال جهانی از ایران و نبود مراکز ارائهدهنده خدمات تجارت الکترونیک در کشور
– فقدان راهکار دریافت الکترونیکی مالیات و حقوق گمرکی
– فقدان قوانین حمایت از حقوق مصرفکنندگان
– فقدان امنیت لازم در مبادلات و تبادل اطلاعات
– عدم دسترسی به کارتهای اعتباری بینالمللی
راهکارهای مؤثر در رفع موانع
با توجه به مشکلات بیان شده، راهکارهای زیر میتواند در زمینه توسعه تجارت الکترونیک مؤثر واقع شود:
– مطالعه و شناخت دقیق مشکلات موجود، برنامهریزیهای کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت برای رفع موانع
– سرمایهگذاری و ایجاد بسترهای مناسب ارتباطات، توسعه اینترنت و ایجاد زمینههای دسترسی آسان همگان به اینترنت پرسرعت
– فراهم آوردن زمینههای دسترسی همگان به اینترنت ارزان توسط دستگاههای مربوطه
– سرمایهگذاری در جهت تکنولوژیهای پیشرفته مخابراتی
– ایجاد رقابت با تقویت بخش خصوصی
– ایجاد اقتصاد و بانکداری کاملاً الکترونیکی
– دخالت و سرمایهگذاری دولت در جهت تدوین و اجرایی شدن خدمات الکترونیک و تعیین وظایف برای دستگاههای مختلف و نظارت بر انجام وظایف
– استاندارد کردن و بهینه کردن قوانین گمرکی و مالیاتی
– تدوین قوانین و مقررات استاندارد و باثبات و قابل اعتماد در مورد تجارت الکترونیک و نظارت بر اجرای آنها
– تدوین مجازاتهای مناسب برای جرائم الکترونیکی
– بالا بردن سطح امنیت سیستمهای تجارت الکترونیک و اعتمادسازی در کاربران
– تدوین برنامههای آموزشی
– آموزش همگانی، اطلاعرسانی و فرهنگسازی برای تجارت الکترونیک از طریق رسانههای ارتباط جمعی
– آموزش نیروهای انسانی با مهارت بالا و به کارگیری آنها در بخشهای تجارت الکترونیک
– ارتقای سطح دانش کاربران تجارت الکترونیک
جمعبندی
«تجارت الکترونیک» با کاهش هزینههای مبادلات، حذف محدودیتهای مکانی و زمانی در تجارت، دسترسی تولیدکنندگان و فروشندگان به تعداد زیادی مشتری و دسترسی مصرفکنندگان به تولیدکنندگان کالا و خدمات در سطحی وسیع، یک تسریعکننده مطمئن در رشد اقتصادی و افزایش بهرهوری به حساب میآید.
با در نظر گرفتن وضعیت تجارت الکترونیک در ایران، تلاش در جهت آموزش و فرهنگسازی همگانی، ایجاد زیربناهای مناسب حقوقی و قانونی و همچنین فراهم آوردن و تقویت زیرساختهای فنی مورد نیاز در این حوزه، بسیار ضروری است.
همچنین تهیه تجهیزات پیشرفته، تدوین قوانین و نظارت بر اجرای آنها، تعیین مجازاتهای مناسب در مورد جرائم الکترونیکی در جهت بازدارندگی از جرم و حمایت از زیاندیدگان، میتواند گامهای اساسی در جهت اجرایی شدن تجارت الکترونیک در ایران به حساب آید.
نظرات کاربران