شغل‌های از بین رفته در ایران

در گذشته به دلیل سختی شرایط زندگی، مشاغل متعددی وجود داشتند که با به وجود آمدن رفاه امروزی، بسیاری از آنها از بین رفتند. شاید برای شما هم جالب باشد که این مشاغل را بشناسید.

مشاغل قدیم ایران

شغل‌هایی که در ایران قدیم وجود داشتند، به نوعی پیشینه ما محسوب می‌شود و از این حیث که ما را با زحمت گذشتگانمان آشنا می‌کند بسیار قابل احترام هستند.

چینی بندزن

شاید هنوز هم قوری بندزده در وسایل قدیمی مادربزرگ‌های ما وجود داشته باشد. در گذشته استفاده از ظروف چینی بسیار کم بود و فقط در مهمانی‌ها و مجالس از این ظروف استفاده می‌شد. به همین دلیل ارزش زیادی داشتند و وقتی یکی از آنها می‌شکست، چینی بندزن، تکه‌های شکسته را به یکدیگر بند می‌زد تا آن ظرف دوباره قابل استفاده شود.

سقا یا آب‌رسان

در گذشته آب لوله‌کشی وجود نداشت. به همین دلیل افرادی برای تأمین آب مورد نیاز مردم، آن را از منبع آب تا درب منازل حمل می‌کردند. همچنین عده‌ای در کوچه و خیابان مَشکی به دوش خود می‌انداختند و آب خنک داخل آن را با یک کاسه فلزی به مردم تشنه می‌دادند.

دلاک

خانه‌های قدیمی حمام نداشت و همه مردم برای حمام به گرمابه عمومی می‌رفتند. عده‌ای در حمام مسئول شست‌وشوی مردم بودند که به آنها دلاک می‌گفتند. شاید جالب باشد که بدانید دلاک‌ها علاوه بر شستشو، کار کشیدن دندان را نیز انجام می‌دادند.

ماشین‌نویس

شاید معادل امروزی این شغل تایپیست باشد. حدود 30 سال پیش اکثر ادارات دولتی خانم‌هایی را استخدام می‌کردند که نامه‌های اداری را با ماشین تایپ کند. ماشین‌های قدیمی امکان اصلاح نداشتند و اگر ماشین‌نویس اشتباهاً کلمه‌ای را تایپ می‌کرد، باید تمام نامه را از اول می‌نوشت.

علاف

شاید این اسم را بارها شنیده‌اید و تصور شما بر این باشد که این کلمه یک ناسزا محسوب می‌شود. اما این‌گونه نیست. علاف در زمان قدیم به کسانی می‌گفتند که وظیفه جمع کردن و فروش علوفه برای حیوانات اهلی را به عهده داشتند. این افراد سوخت مورد نیاز خانه‌ها را نیز تأمین می‌کردند.

آب حوضی

حیاط خانه‌های قدیمی، حوض‌های بزرگی داشت و افراد خانه به صورت هفتگی یا ماهیانه حوض را تمیز و آب آن را تعویض می‌کردند. این کار به عهده آب حوضی بود. این افراد علاوه بر این کار، گاهی فرش‌ها و قالی‌ها را نیز می‌شستند و در زمستان به کار پارو کردن برف پشت‌بام منازل مشغول می‌شدند.

بیدارکن

در قدیم ساعت‌های رومیزی به مقدار امروز رواج نداشت. برای همین اشخاصی صبح زود، مردم را بیدار می‌کردند تا دیر به محل کار خود نرسند. آنها رأس ساعت تعیین شده با چماق یا سنگریزه به شیشه خانه افراد می‌زدند و آنها را بیدار می‌کردند. افرادی که بیدارکن بودند، شب‌ها تا صبح بیدار می‌ماندند و روزها می‌خوابیدند.

این شغل ریشه تاریخی در ایران دارد. رسم چاوش‌خوانی در سحرهای ماه رمضان نمونه‌ای از این شغل است. چاوش‌خوان‌ها صبح زود در کوچه‌ها راه می‌رفتند و اشعاری را با صدای بلند می‌خواندند تا مردم برای خوردن سحری بیدار شوند.

پالان دوز

وسیله حمل‌ونقل و جابجایی بار در گذشته، چهارپایان بودند. معمولاً همه خانه‌ها یک اسب، الاغ و یا قاطر داشتند. روی این چهارپایان کیسه‌ای قرار می‌دادند تا جابجایی بار راحتتر شود، به این کیسه پالان می‌گویند. در قدیم افرادی به کار پالان دوزی مشغول بودند.

مقنی

امروزه به افرادی که در چاه‌ها کار می‌کنند مقنی می‌گویند ولی در گذشته به کسانی که قنات حفر می‌کردند، مقنی می‌گفتند. حفر قنات کار بسیار تخصصی بود که به مهارت زیادی نیاز داشت، به همین دلیل این شغل، برای ایرانیان بسیار پرافتخار بوده است. امروزه با استفاده از موتورهای آب‌کش، آب را از زیر زمین به دست می‌آورند به همین دلیل حفر قنات منسوخ شده است.

تلفن‌چی

قبل از اینکه سیستم تلفن به صورت امروزی دربیاید، خطوط تلفن به صورت دستی و توسط تلفن‌چی به هم متصل می‌شدند. معمولاً از بانوان برای انجام این کار استفاده می‌شد. شرایط استخدام به عنوان تلفن‌چی در آن زمان داشتن صدای خوب، رفتار نجیبانه و سلامت فیزیکی بود. همچنین داشتن قد بلند لازمه این شغل بود تا افراد بتوانند به جابه‌جاگر برسند.

شعرباف

عنوان این شغل شاید شما را به یاد ادب و هنر بیاندازد، ولی این گونه نیست. در گذشته، افرادی پشم و موی حیوانات را به صورت طناب‌هایی درمی‌آوردند و از آنها پارچه‌های پشمی و ابریشمی دستی می‌بافتند. این پارچه‌ها از نخ طبیعی بافته می‌شدند به همین دلیل این شغل کاری سخت بود و برای انجام آن ظرافت و سلیقه نیاز داشت.

زهتاب

در قدیم افرادی روده گوسفند، بز و یا حیوانات دیگر را به کمک دست و چوب خیزران به هم می‌تاباندند. به این ترتیب از فساد این مواد جلوگیری می‌شد و وسایل زیادی از جمله زه کمان، شلاق چهارپایان، آلات موسیقی و… با آن می‌ساختند. این شغل در کشورهای دیگر متداول نبود، به همین دلیل صادرات زیادی داشت، اما متأسفانه به ارزآوری آن اهمیتی داده نشد و کم کم از بین رفت.

میراب

همانطور که اشاره شد در قدیم لوله‌کشی آب وجود نداشت. به همین دلیل مردم از آب جوی‌ها و آب‌های سطحی برای استحمام و شستشو استفاده می‌کردند. خانه‌های قدیمی، آب انبار داشتند تا آب مصرف خانوار در آن ذخیره شود. میراب مسئول هدایت آب به آب انبار خانه‌ها بود که این کار را با ابزارهای خاص و در نوبت‌های معین انجام می‌داد.

چراغ روشن‌کن

در گذشته برق وجود نداشت و تمام چراغ‌های خیابان تا قرن‌ها به صورت دستی خاموش و روشن می‌شدند. افرادی که شغل چراغ روشن کن داشتند، هر روز چراغ‌ها را خاموش و روشن می‌کردند، سوخت چراغ‌ها را عوض می‌کردند و آنها را تمیز نگه می‌داشتند.

بلیط پاره‌کن

بهای اتوبوس‌های قدیمی با بلیط‌‌های کاغذی پرداخته می‌شد. در گذشته کنار هر ایستگاه اتوبوس یک باجه بلیط فروشی قرار داشت که مردم از آنها بلیط می‌خریدند. راننده‌های اتوبوس نیز فردی را کنار خود داشتند که بلیط‌ها را از مسافران دریافت و آنها را پاره می‌کرد، به چنین افرادی بلیط پاره‌کن می‌گفتند.