در اردیبهشت سال 1399، قیمت نفت برای اولین بار در تاریخ به زیر صفر دلار رسید. این کاهش به دلیل کم شدن تقاضا به دلیل همه‌گیری ویروس کرونا بود. زیرا به دلیل دستورات در خانه ماندن و قرنطینه مردم، حمل‌ونقل و سفرهای هوایی در سراسر جهان تعطیل شد. دلایل دیگر کاهش قیمت نفت با عرضه بیش از حد در بازار نفت و کاهش دیر هنگام تولید نفت توسط کشورهای عضو اوپک مرتبط بود. اگرچه سقوط قیمت نفت آن‌قدرها هم که به نظر می‌رسد بد نیست، زیرا سیگنالی برای انتظار کاهش قیمت نفت در آینده می‌فرستد. چنین احتمالی بیشترین ضربه را به کشورهای صادرکننده نفت وارد می‌کند. به همین دلیل است که آنها باید برنامه‌های بودجه خود را به روز کنند و برخی از هزینه‌های وابسته به درآمد نفتی خود را کاهش دهند. در این مقاله سعی داریم تأثیرات افزایش قیمت نفت بر اقتصاد کشور ایران را بررسی کنیم:
تاثیر نفت بر اقتصاد ایران
تأثیر افزایش قیمت نفت را بر اقتصاد خرد و اقتصاد کلان عبارتند از:
افزایش قیمت نفت چگونه بر اقتصاد در سطح «خرد» تأثیر می‌گذارد؟
به عنوان یک مصرف کننده، ممکن است قبلاً پیامدهای اقتصادی خرد افزایش قیمت نفت را درک کرده باشید. هنگام مشاهده قیمت‌های بالاتر نفت، بیشتر ما احتمالاً به قیمت بنزین نیز فکر می‌کنیم، زیرا خرید بنزین برای اکثر خانوارها ضروری است. زمانی که قیمت بنزین افزایش می‌یابد، احتمالاً سهم بیشتری از بودجه خانوارها صرف آن می‌شود که هزینه کمتری برای سایر کالاها و خدمات باقی می‌گذارد.
همین امر در مورد مشاغلی که کالاهای آنها باید از جایی به مکان دیگر حمل شود یا از سوخت به عنوان ورودی اصلی استفاده می‌کنند(مانند صنعت هواپیمایی) صدق می‌کند. قیمت‌های بالاتر نفت باعث گران‌تر شدن تولید برای کسب‌وکارها می‌شود، همان‌طور که انجام کارهایی را برای خانوارها گران‌تر می‌کند.
به نظر می‌رسد که قیمت نفت و بنزین در واقع بسیار نزدیک به هم و مرتبط هستند. بنابراین، هنگامی که قیمت نفت افزایش می‌یابد، می‌توانید انتظار داشته باشید که قیمت بنزین نیز افزایش یابد و این بر هزینه‌ها تأثیر می‌گذارد.
افزایش قیمت نفت چه تأثیری بر اقتصاد «کلان» دارد؟
تا این جا متوجه شدیم که چگونه افزایش قیمت نفت بر خانوارها و مشاغل تأثیر می‌گذارد. در ادامه به اینکه چگونه قیمت نفت بر اقتصاد کلان تأثیر می‌گذارد، می‌پردازیم. به طور کلی تصور می‌شود که افزایش قیمت نفت باعث افزایش تورم و کاهش رشد اقتصادی می‌شود. از نظر تورم، قیمت نفت به طور مستقیم بر قیمت کالاهای ساخته شده با فرآورده‌های نفتی تأثیر می‌گذارد.
همان‌طور که در بالا ذکر شد، قیمت نفت به طور غیر مستقیم بر هزینه‌هایی مانند حمل و نقل، تولید و گرمایش تأثیر می‌گذارد. افزایش این هزینه‌ها به نوبه خود می‌تواند بر قیمت انواع کالاها و خدمات تأثیر بگذارد، زیرا تولیدکنندگان ممکن است هزینه‌های تولید را به مصرف کنندگان منتقل کنند. میزانی که افزایش قیمت نفت منجر به افزایش قیمت مصرف می‌شود به اهمیت نفت برای تولید یک نوع کالا یا خدمات بستگی دارد.
افزایش قیمت نفت همچنین می‌تواند از طریق تأثیر بر عرضه و تقاضا برای کالاهای غیر از نفت، رشد اقتصاد را خفه کند. افزایش قیمت نفت می‌تواند عرضه کالاهای دیگر را کاهش دهد زیرا هزینه‌های تولید آنها را افزایش می‌دهد. در اصطلاح علم اقتصاد، قیمت بالای نفت می‌تواند منحنی عرضه کالاها و خدماتی را که نفت ورودی آنهاست، به سمت بالا تغییر دهد.
قیمت‌های بالای نفت همچنین می‌تواند تقاضا برای سایر کالاها را کاهش دهد زیرا باعث کاهش ثروت و همچنین ایجاد عدم اطمینان در مورد آینده می‌شود. با وجود این اثرات بر عرضه و تقاضا، ارتباط بین افزایش قیمت نفت و رکود اقتصادی وجود دارد.
چرا قیمت نفت در حال افزایش است؟
این احتمال وجود دارد که هم افزایش تقاضا و هم ترس از اختلالات عرضه، فشار صعودی بر قیمت نفت وارد کرده باشد. تقاضای جهانی برای نفت در حال افزایش بوده و از هر گونه افزایش تولید نفت و ظرفیت مازاد پیشی گرفته است. دلیل بزرگ این است که کشورهای در حال توسعه، به ویژه چین و هند، به سرعت در حال رشد هستند. این اقتصادها به طور فزاینده‌ای صنعتی و شهری شده‌اند که به افزایش تقاضای جهانی نفت کمک کرده است. علاوه بر این، در سال‌های اخیر ترس از اختلال در عرضه به دلیل آشفتگی در کشورهای تولیدکننده نفت مانند نیجریه، ونزوئلا، عراق و ایران ایجاد شده است.
افزایش چشمگیر قیمت نفت در نیمه آخر سال 86 و نیمه اول سال 87 بسیاری را به این استدلال واداشت که افزایش سفته بازی در بازارهای کالا نقش داشته است و در واقع شواهدی از افزایش فعالیت در این بازارها وجود دارد. با این حال، اینکه آیا حدس و گمان، نقشی در قیمت‌های بالای نفت بازی می‌کند، قابل بحث است.
همچنین یادآوری این نکته مفید است که هم تقاضا و هم عرضه نفت نسبت به تغییرات قیمت‌ها در کوتاه‌مدت واکنش کندی نشان می‌دهند. بنابراین اگر تقاضا حتی به میزان متوسطی از خط عرضه خارج شود، می‌توان به تغییرات بسیار بزرگی در قیمت‌ها برای بازگرداندن تعادل نیاز داشت.
تأثیر قیمت نفت بر دلار
یکی از آشکارترین همبستگی‌های بین قیمت ارز و نفت را می‌توان در کشورهایی مشاهده کرد که نفت را به عنوان جزء اصلی اقتصاد خود تولید و صادر می‌کنند. چنین کشورهایی طبیعتاً بسیار به قیمت‌های بالای نفت وابسته هستند، به این معنی که سقوط می‌تواند تأثیری بر فرسایش ارزش پول ملی آنها داشته باشد. از نظر تاریخی، قیمت نفت با قیمت دلار آمریکا رابطه معکوس دارد.
توضیح این رابطه مبتنی بر دو فرض شناخته شده است. هر بشکه نفت در سراسر جهان به دلار آمریکا قیمت گذاری می‌شود. وقتی دلار آمریکا قوی است، برای خرید یک بشکه نفت به دلار کمتری نیاز دارید. ایالات متحده از لحاظ تاریخی واردکننده خالص نفت بوده است. افزایش قیمت نفت باعث می‌شود کسری تراز تجاری ایالات متحده افزایش یابد زیرا دلارهای بیشتری برای ارسال به خارج مورد نیاز است.
چرا نفت فقط با دلار آمریکا معامله می‌شود؟
ایالات متحده آمریکا بزرگ‌ترین تولید کننده و صادرکننده نفت در جهان است، بنابراین منطقی است که دلار آمریکا تحت تأثیر قیمت جهانی نفت قرار گیرد. با این حال، اقتصاد ایالات متحده چندان وابسته به صادرات نفت نیست که در واقع تنها درصد کمی از تولید ناخالص داخلی را تشکیل می‌دهد.
رابطه قیمت نفت و طلا
رابطه جالبی بین قیمت طلا و نفت وجود دارد. طبق تحقیقات بازار، بیش از 60 درصد مواقع طلا و نفت خام رابطه مستقیمی با هم دارند. این بدان معناست که وقتی قیمت طلا افزایش می‌یابد، قیمت نفت خام نیز تمایل به افزایش دارد و بالعکس. البته گاهی پیش می‌آید که با افزایش قیمت طلا، قیمت نفت کاهش یافته است که باید علت این دلیل تناقض از جای دیگر پیگیری شود.
نظرات کاربران