امروزه استفاده از انرژی‌های نو مورد توجه بشر قرار گرفته است. چرا که این انرژی‌ها آلودگی کمتری دارند، منابع آن رو به پایان نمی‌رود و به حفظ محیط زیست کمک شایانی می‌کنند. شاید بتوان گفت که رشته فیزیک هسته‌ای رشته‌ای نسبتاً جدید است که به دلیل مصارف گسترده‌ای که دارد، بسیار مورد توجه کشورها قرار گرفته است.
در این مقاله سعی داریم رشته فیزیک هسته‌ای را به شما معرفی کنیم و مختصری درباره بازار کار آن در ایران توضیح دهیم.
فیزیک هسته‌ای به چه معناست؟
علم فیزیک را به عنوان علم ماده و حرکت می‌شناسیم. در این رشته رفتارهای ماده در فضا و زمان، انرژی موجود در آنها، اندازه حرکت و نیروی بین آنها و… مورد بررسی قرار می‌گیرند. ماده‌ای که ذکر شد می‌تواند به کوچکی ذرات ریز اتمی و یا به بزرگی سیاره‌ها و اجرام آسمانی باشد.
فیزیک هسته‌ای شاخه‌ای از علم فیزیک است که در آن هسته اتم‌ها بررسی می‌شوند. در این بررسی اجزای تشکیل‌دهنده هسته، نیروی بین اجزا و انرژی آزاد شده از واکنش‌ها مورد توجه قرار می‌گیرند.
تعریف علمی‌تری از فیزیک هسته‌ای به شرح زیر است:
تحقیقات بنیادی در گسترش استفاده از انرژی هم‌جوشی، گسترش راکتورهای شکافتی پیشرفته، گسترش بهره‌برداری از انرژی هسته‌ای به صورت تئوریک و کاربردی به منظور مدیریت پسماند زباله‌های رادیواکتیو و تولید انرژی‌های مورد نیاز بشر، مدیریت مواد هسته‌ای، تولید رادیوایزوتوپ‌ها برای کاربردهای صنعتی و پزشکی که همه این فعالیت‌ها با هدف افزایش رفاه بشر در عصر حاضر و حفظ بهتر محیط زیست برای آیندگان صورت می‌گیرد.
شاخه‌های فعالیت فیزیک هسته‌ای
فیزیک هسته‌ای برای تولید انرژی‌های نو و علم روز در زمینه‌های متفاوتی فعال است. از جمله:
– حوزه کشاورزی و تولید مواد غذایی
– حوزه پزشکی (پرتو پزشکی، پزشکی هسته‌ای)
– حوزه صنعتی (تولید برق با انرژی هسته‌ای)
– حوزه دفاعی (توسعه و ساخت زیردریایی‌های هسته‌ای)
– تحقیق و پژوهش به منظور رشد و ارتقای علم هسته‌ای در بخش‌های صنعتی و دانشگاهی
ویژگی‌های مهندس هسته‌ای
افرادی که رشته فیزیک هسته‌ای را برای ادامه تحصیل انتخاب می‌کنند، باید روحیات خاصی داشته باشند. این افراد باید ویژگی‌هایی داشته باشند که برخی از آنها ذاتی و برخی اکتسابی است. در ادامه به این خصوصیات اشاره خواهیم کرد:
– علاقه شدید به علم و تکنولوژی
– تسلط به علم ریاضی، فیزیک و کامپیوتر
– قدرت برنامه‌ریزی و سازماندهی
– قدرت تجزیه و تحلیل اطلاعات
– علاقه به انجام کارهای تحقیقاتی
– توانایی تحقیق و پژوهش مداوم و به روز نگه داشتن اطلاعات خود
– توانایی کار کردن در حوزه‌های عملیاتی
– توانایی کار کردن بدون تعطیلی و حتی شبانه‌روزی
– داشتن مهارت‌های ارتباطی مناسب
– توانایی کار تیمی
– آگاهی از قوانین و دستورالعمل‌های ایمنی و محیط زیست و رعایت آنها
– توانایی تحمل لباس‌های محافظ به دلیل احتمال آلودگی محیط کار به مواد رادیواکتیو
وظایف مهندس هسته‌ای
فرد فارغ‌التحصیل از رشته فیزیک هسته‌ای دارای وظایفی است که بسته به حوزه فعالیت خود، ملزم به انجام آنها می‌باشد. اما در همه موارد داشتن دانش کافی و مهارت بالا در زمینه فیزیک هسته‌ای از الزامات است. وظایف یک مهندس هسته‌ای به شرح زیر است:
– انجام تحقیقات کاربردی در صورت نیاز
– حفظ امنیت و رعایت ایمنی در کار
– طراحی، ساخت و بهره‌برداری از نیروگاه‌های هسته‌ای
– طراحی و ساخت تجهیزات اتمی مانند هسته راکتورها، محافظ‌های تابش و…
– فرآوری سوخت‌های هسته‌ای
– پایش و اندازه‌گیری سطوح تابش
– نظارت بر نحوه عملکرد تأسیسات هسته‌ای
– برنامه‌ریزی برای انهدام ایمن زباله‌های هسته‌ای
– نظارت بر تکنسین نیروگاه‌ها
– انجام عکس‌العمل به موقع در شرایط اضطراری
– شرکت در جلسات و ارائه گزارشات
بازار کار رشته فیزیک هسته‌ای
نکته قابل توجه این است که رشته مهندسی هسته‌ای در مقطع کارشناسی، تنها در دانشگاه آزاد تدریس می‌شود. افراد علاقمند به مطالعه این رشته می‌توانند در رشته‌های فیزیک، مهندسی برق و یا مهندسی مکانیک در دانشگاه‌های دولتی تحصیل کنند و در مقطع ارشد و دکترا رشته مهندسی هسته‌ای را انتخاب کنند.
با توجه به جدید بودن این رشته و نیاز بازار به افراد متخصص، همچنین روند پیشرفت کشورها برای استفاده از تولیدات هسته‌ای، انتظار بر این است که فارغ‌التحصیلان این رشته از آینده شغلی خوبی برخوردار باشند.
فارغ‌التحصیلان مهندسی هسته‌ای می‌توانند در سایت‌های هسته‌ای، سازمان انرژی اتمی، نیروگاه‌های هسته‌ای، شرکت‌های مهندسی مشاور در حوزه طراحی و ساخت نیروگاه‌ها، مراکز و پژوهشگاه‌های پزشکی هسته‌ای، بیمارستان‌ها، مؤسسات تحقیقاتی دولتی و خصوصی، مراکز هسته‌ای صنعتی و شرکت‌های واردکننده تجهیزات هسته‌ای مشغول به کار شوند.
فارغ‌التحصیلان مقطع ارشد و دکترا در صورت علاقه می‌توانند در حوزه آموزش و پژوهش در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی به عنوان استاد دانشگاه و یا پژوهشگر فعالیت کنند.
تفاوت فیزیک هسته‌ای و مهندسی هسته‌ای
فیزیک هسته‌ای از شاخه‌های رشته فیزیک است در حالی که مهندسی هسته‌ای از گرایشات اصلی رشته فیزیک نیست ولی فارغ‌التحصیلان رشته فیزیک در صورت تمایل می‌توانند مهندسی هسته‌ای را برای ادامه تحصیل انتخاب کنند. مهندسی هسته‌ای دارای سه گرایش مهندسی راکتور، پرتوپزشکی و کاربرد پرتوها می‌باشد.
اگر بخواهیم تفاوت این دو رشته را با ذکر مثال بیان کنیم، باید بگوییم در صورتی که قسمتی از سانتریفوژ خراب شود، این مهندسان هسته‌ای هستند که به تعمیر آن می‌پردازند، اما در صورت کم و زیاد شدن مواد، کارشناسان فیزیک هسته‌ای وارد عمل می‌شوند. بنابراین متخصصین فیزیک هسته‌ای تسلط بیشتری به علم فیزیک هسته‌ای دارند و مهندسان هسته‌ای تنها با علم فیزیک هسته‌ای آشنایی دارند.
نظرات کاربران