علم جغرافیا قدمت فراوانی دارد و از دوره باستان همیشه افرادی بودند که به مطالعه این علم می‌پرداختند و با نام جغرافی‌دان شناخته می‌شدند. با بروز انقلاب صنعتی در اروپا، علم جغرافیا با گرایش‌های مذهبی، سیاسی، استعماری، تجاری و… گره خورد و تحقیقات جغرافیایی توصیفی رواج فراوان یافت. در آن دوران کتاب‌های تألیف شده در زمینه جغرافیا راهنمای خوبی برای جهانگردان، کشورگشایان، مبلغین مذهبی و سیاستمداران بودند و آنان را در دستیابی به سرزمین‌های جدید و ناشناخته یاری می‌کردند.
در دهه 1970 علم جغرافیا کاربردی‌تر شد و به ناحیه‌ها و مناطق موجود در زمین با دید بازتری نگاه کرد. این بار علم جغرافیا به جای توصیف عوارض و مکان‌ها، به برنامه‌ریزی ناحیه‌ای در رابطه با نیازهای اساسی انسان مانند مسائل پیچیده محیط زیست و آینده‌نگری نسبت به فضای زندگی بشر پرداخت.
معرفی رشته جغرافیا
علمی که دانش‌آموزان در دوران مدرسه از جغرافیا آموخته‌اند، علمی است توصیفی مربوط به مطالعه کشورها و قاره‌ها، وضعیت آب و هوایی و محصولات هر منطقه. اما علم جغرافیا فراتر از این موارد است و علمی کاملاً کاربردی است که با زندگی انسان‌ها عجین شده است.
در یک کلمه می‌توان گفت که جغرافیا علم مکان است و این علم هرجا که انسان قدم گذاشته است و مربوط به زندگی او می‌شود را مطالعه می‌کند. در این علم، تمام ویژگی‌های سطح زمین مانند سردی و گرمی، حاصلخیزی، سستی و سختی، شوری و شیرینی، خشکی و رطوبت و هزاران ویژگی دیگر مورد مطالعه قرار می‌گیرد و مشاهده مستقیم زمین، روش اصلی مطالعه جغرافیا است.
اما همان‌گونه که در گذشته ذکر شد، این علم تنها به مطالعه بسنده نمی‌کند، بلکه کاربردها و برنامه‌ریزی‌ها را در جهت بهتر کردن شرایط زندگی انسان‌ها با بهره بردن از عوارض و شرایط زمین و شناخت هرچه بیشتر آن، مورد بررسی قرار می‌دهد.
توانایی‌های لازم برای ورود به رشته جغرافیا
– در درجه اول علاقمند بودن به علم جغرافی و مکان‌شناسی اهمیت زیادی دارد.
– برای انجام محاسباتی مانند محاسبه سطح جزر و مد دریا، محاسبه بارش باران یا محاسبه آب‌های زیرزمینی داشتن توانایی در علم مبانی ریاضی و آمار اهمیت دارد.
– علم هندسه و ریاضی دو پایه مهم درس کارتوگرافی است که از دروس مهم رشته جغرافی محسوب می‌شود.
– علاقمند بودن به علوم اجتماعی و داشتن درک خوبی از مسائل اجتماعی به این دانشجویان کمک می‌کند تا مسائل اجتماعی و جمعیتی شهر را بررسی کرده و راه‌حل‌های مناسبی برای مشکلات موجود ارائه دهند.
– دغدغه‌های توسعه کشوری و بهبود محیط زندگی در این رشته به خوبی پاسخ داده می‌شوند. به عنوان مثال موضوعاتی مانند شهرنشینی، زیست‌محیطی، جنگ و تخریب، بحران آب، پدیده مهاجرت، حاشیه‌نشینی، ترافیک، تخلیه روستاها، فرسایش جنگل‌ها همه در این حوزه بررسی می‌شوند.
گرایش‌های رشته جغرافیا
ادامه تحصیل در رشته جغرافیا در مقطع کارشناسی 4 سال به طول می‌انجامد. به طور کلی این رشته به دو شاخه اصلی جغرافیای طبیعی و جغرافیای انسانی تقسیم می‌شود که در سال‌های اخیر شاخه‌های جغرافیای سیاسی و سنجش از دور و GISنیز به آن اضافه شده است. زیرشاخه‌های این دروس عبارتند از:
جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری
این گرایش به تحلیل فضایی پدیده‌ها، فرایندها و ساختارها در یک حوزه شهری می‌پردازد. جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری فرم‌های فضایی و فرایندهای تشکیل‌دهنده این فرم‌ها را شناسایی و تحلیل می‌کند و برای بهتر شدن پدیده‌های شهری راهکار ارائه می‌دهد.
جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی
در این رشته عوامل طبیعی روستایی که در ایجاد، تغییر و یا توسعه عوامل دیگر روستا نقش دارند، شناسایی و مطالعه می‌شود. با بررسی این عوامل طبیعی پیش‌بینی می‌شود که چه میزان تغییر در آنها سبب می‌شود تا یک اجتماع روستایی تشکیل شده و ضمن رسیدن به رفاه اجتماعی و اقتصادی تخریبی در محیط طبیعی ایجاد نشود. بنابراین این رشته دو هدف را دنبال می‌کند: رفاه ساکنان روستا و حفظ محیط طبیعی منطقه و جلوگیری از تخریب و آلودگی‌های آن که به حفظ منابع برای نسل آینده کمک می‌کند.
ژئومورفولوژی
اشکال و ناهمواری‌های روی سطح زمین را مطالعه می‌کند و بر خلاف رشته زمین‌شناسی که به عوامل درونی زمین می‌پردازد، ژئومورفولوژی عوامل بیرونی زمین را بررسی می‌کند.
آب و هواشناسی (اقلیم)
به مطالعات جوی می‌پردازد و فرآیندهای حاکم در داخل جو از جمله انرژی و توزیع آن در روی زمین، تأثیر این فعالیت‌ها بر روی فعالیت‌های انسانی، گیاهی و جانوری روی کره زمین را مورد بررسی قرار می‌دهد. اقلیم‌شناسی بیشتر برای شناخت تأثیر عوامل اقلیمی در فعالیت‌های انسانی و مسائل بهره‌برداری از زمین مثل کشاورزی و توسعه سکونت‌گاهی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
کارتوگرافی
به تهیه انواع نقشه‌ها با هدف‌های گوناگون می‌پردازد. جغرافی‌دانان از طریق این نقشه‌ها اطلاعات دقیقی درباره موقعیت‌ها و پراکندگی‌های سطح زمین به دست می‌آورند.
جغرافیای سیاسی – نظامی
مباحث جغرافیایی در این گرایش منحصر به شناخت ویژگی‌های جغرافیایی خودی و دشمن برای مقاصد دفاعی می‌شود. این گرایش در تصمیمات جنگی و عواملی مانند وضعیت آب و هوا یا موقعیت کشورهای همسایه که می‌تواند نقش بسزایی در سرنوشت یک جنگ داشته باشد، بسیار حائز اهمیت است.
بازار کار رشته جغرافیا
گرایش‌های مختلف در این رشته، بر حسب رشته خود می‌توانند یکی از مشاغل زیر را انتخاب کنند:
– جغرافیای شهری و روستایی: شهرداری‌ها، اداره مسکن و شهرسازی، وزارت کشور (استانداری‌ها و فرمانداری‌ها)، وزارت جهاد کشاورزی، سازمان برنامه و بودجه، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، سازمان محیط‌زیست، وزارت دفاع و نفت.
– کارتوگرافی: سازمان جغرافیای نیروهای مسلح، سازمان نقشه‌برداری کشور و وزارت نیرو.
– آب و هواشناسی: سازمان هواشناسی، وزارت جهاد کشاورزی، سازمان حفاظت از محیط زیست، وزارت نیرو، ستاد بحران وزارت کشور و مراکز نظامی.
– ژئومورفولوژی: وزارت جهاد کشاورزی، سازمان زمین‌شناسی و شرکت‌‌های تحقیقاتی خصوصی.
– جغرافیای سیاسی – نظامی: سازمان‌های نظامی، مراکز مطالعات جغرافیایی نیروهای مسلح و دفتر مطالعات منطقه‌ای وزارت امور خارجه.
فارغ‌التحصیلان باید بدانند کسب درآمد رشته جغرافیا بستگی به توانایی و مهارت‌های فردی خودشان دارد. پس می‌توانند با یادگیری نرم‌افزارهای مرتبط با رشته توانایی‌های خود را افزایش داده و نسبت به رقبا در جایگاه بهتری قرار گیرند.
نظرات کاربران